Voorwoord
Zo willen we leven
“We kunnen meer van bewoners verwachten.” Toen gasthoofdredacteur Bernard Smits dit uitsprak tijdens ons interview reageerde ik verbaasd. Kunnen en mogen we in een tijd van klimaatverandering, energiebezuiniging en stijgende levenskosten meer eisen van bewoners? Smits corrigeerde mij snel. Zijn uitspraak is namelijk louter positief bedoeld: geef bewoners eigenaarschap en toon respect, dan merk je dat zij graag voor hun medemens zorgen.
Dit onderwerp – de intrinsieke drang om naar elkaar om te zien – staat centraal in deze editie van Stedebouw & Architectuur. Je ziet deze vorm van saamhorigheid het sterkste terug in buurten waar écht wordt samengeleefd. We noemen dat fraai ‘collectief wonen’, maar na meerdere interviews over het onderwerp te hebben gevoerd, vraag ik mij af waarom het niet ‘gewoon wonen’ is.
In een collectieve woonvorm ontmoet je elkaar, organiseer je samen een buurtfeest, deel je voorzieningen zoals gereedschap of een logeerkamer en draag je samen verantwoordelijkheid voor je omgeving. Toch geniet je ook van privacy; je wordt niet gedwongen anders te leven dan dat jij wil. Klinkt logisch, toch? Angelique Bellemakers, stadsgezant van de gemeente Eindhoven, verwoordt het treffend in deze editie: “Wij zeggen altijd dat bewoners een risico kunnen zijn, maar eigenlijk zijn wij het risico. Willen we echt goed handelen, dan moeten we luisteren naar mensen die op de locatie wonen, werken, spelen en leven.”
Het bewijs is er. In het project Ecodorp Zuiderveld is aantoonbaar minder vraag naar professionele zorg doordat men er voor elkaar is, bij De Tussenvoorziening in IJsselstein hervinden voorheen daklozen hun plek in de maatschappij en in Iewan te Lent bestaat sinds acht jaar na oplevering bijna de gehele bewonersgroep nog uit de initiatiefnemers van het project. Mensen willen dit, dat is keer op keer de consensus, dus laten we hen het gereedschap geven zo te leven.
Makkelijker gezegd dan gedaan, dat ziet ook architect Auguste van Oppen, die zijn eigen meergeneratiewoning bouwde. Toch zijn de beren op de weg volgens Van Oppen niet onoverkoombaar. “Het gaat anders zijn”, zegt hij, “maar ook beter, leuker en makkelijker.” Dat zijn uitspraak hout snijdt, proberen we met deze editie te laten zien.
Veel leesplezier gewenst!
Reinoud Schaatsbergen Hoofdredacteur Stedebouw & Architectuur
Reinoud Schaatsbergen
hoofdredacteur Stedebouw & Architectuur
De gasthoofdredacteur van deze editie
Bernard Smits, bestuurder van Woningbouwvereniging Gelderland
Bernard Smits is al ruim 27 jaar betrokken bij Woningbouwvereniging Gelderland (WBVG). Hij studeerde Bouwkunde aan de TU Eindhoven en stroomde zo de architectuur in. Na zijn studie belandde hij vanwege een maatschappelijke betrokkenheid in de kraakwereld, een poging om panden die gesloopt dreigden te worden te redden.
Smits kwam als kraker in het klooster Casa de Pauw terecht, dat later door WBVG werd herontwikkeld tot woonruimte. Het ene leidde tot het ander: toen de voormalige directeur van de vereniging van het toneel verdween, deed Smits een gooi naar de positie. Die kreeg hij. Zijn eerste actie: een overlevingsplan opstellen. Daarmee redde hij, in samenwerking met de bewoners, de WBVG.
Tot op de dag van vandaag zet WBVG onder bezielende leiding van Smits zich in voor collectieve woonvormen. “Dat gaf ons bestaansrecht, want andere woningcorporaties deden dat niet, terwijl we zagen dat er juist vraag naar collectieve woonvormen was en nog steeds is”, aldus Smits.