S&A: Wat onderscheidt jou als architect?

Vincent van der Klei: “Dat zijn twee dingen: de bouwmethodiek en onaffe ruimtes. Ik heb altijd veel energie gestopt in de bouwmethodiek. Hoe maak je iets met precisie? Als je een concept hebt, kijk dan zo snel mogelijk naar hoe je het met minimale middelen en handelingen kunt maken. Dat zit hem in de bouwmethodiek, constructie en in de techniek. Zo voorkom je dat je zaken toepast die er niet in thuis horen. Bekijk altijd eerst wat je al hebt en ga daarmee puzzelen. Zoom pas daarna uit naar de vorm en wat het gebouw kan doen. Esthetiek of schoonheid is altijd wel het doel, maar schoonheid kan in heel veel dingen zitten. Ik wil echter ook iets maken dat verwondert. Dat je niet het gevoel hebt dat het een bouwkundig project is, maar één integraal geheel is met zijn eigen schoonheid.

Een goed voorbeeld hiervan is Het Kasteel op het Science Park in Amsterdam; een woongebouw direct langs het spoor, waar een enorme geluidsgevel moest komen. Samen met een geluidsadviseur bekijk je dan wat je nodig hebt, zoals geluidsisolatie en ventilatie, en wat de regels zijn. Die uitkomst ziet er dan niet uit en daarom hebben we alle invloeden geïntegreerd in één heldere oplossing: het glas werd zo ‘gefacetteerd’ dat de gevel nu lijkt op blinkende ijsschotsen. Vervolgens kijk je goed naar hoe je dat kan maken.

Een ander voorbeeld is Highnote in Almere met een betonnen gevel en daarin een negge van 35 centimeter. Dat is normaal gesproken niet te betalen, maar we hebben het zo uitgeëngineerd dat het binnenblad het buitenblad is geworden. Dus in plaats van een diepe vensterbank binnen, kregen we zonder veel geld uit te geven heel diepe neggen en heel veel diepte in de gevel. Dat lukt alleen maar als je een gevelbouwer of een aannemer vindt die bereid is om mee te puzzelen en van zijn standaard af te wijken.”

S&A: En wat is voor jou een ruimte die onaf is?

VvdK: “Dat zijn ruimtes die ik altijd wil toevoegen aan een opgave, met ruimte voor interpretatie, zodat er ‘iets anders’ kan gebeuren. Onze grote liefde schuilt in de collectieve ruimte tussen publiek en privaat. Een ruimte waar je mag dwalen, tot stilstand komen of die je je mag toe-eigenen. Er is altijd wel ergens zo’n plek te vinden, zoals een entree die je zo maakt dat er wel iets ‘onafs’ in zit. Dat jij er iets in mag zien, wat jij wilt zien en ik, wat ik wil zien. Dat je niet bezig bent met architectuur op afstand, maar met architectuur als gebruiksvoorwerp. Dat je eraan mag komen of er eigen bankje mag neerzetten. En als de ruimte niet wordt gebruikt, moet het nog steeds een ruimte blijven die een eigen schoonheid heeft.

‘Het is communicatie die de stad transformeert’

Een ander goed voorbeeld is de binnenstraat in ons eigen kantoor Karper K. Practice what you preach. In deze voormalige fabrieks- en opslaghal hebben we een langwerpige ruimte opengelaten voor verschillende soorten gebruik. Zoals kunst of een AI-achtige lichtinstallatie die reageert op muziek, of voor gezamenlijke lunches en feesten. Het ‘onaffe’ hiervan is dat je vooral niks doet. Zo beginnen we vaak aan projecten: we doen eerst niets. Misschien moet je dan soms wel weglopen, ook al doen we dat niet zo vaak, maar weiger gewoon eerst iets te doen en bekijk goed wat je hebt. Bekijk daarna wat je ermee kan, zonder dat je de bestaande energie verliest, en doe het met minimale middelen. Dat kan soms iets heel kleins zijn, zoals het Escher-achtige object in het kantoor Wet Beast. Het ligt er gewoon, is niet af en mensen kunnen dat nog helemaal veroveren. Het kan een vergaderruimte of podium zijn, je mag ermee doen wat je wilt en dat mag blijven veranderen.”

S&A: Hoe overtuig je opdrachtgevers hiervan?

VvdK: “Niet elke opdrachtgever is hier ontvankelijk voor. Het zal een wisselwerking moeten zijn, want als ze ons vragen, weten ze ook wel dat ze er iets bij krijgen wat ons raakt. Zoals Highnote in het centrum van Almere, waarbij ons werd gevraagd plekken te maken waar mensen ook kunnen en willen verblijven. Er zijn daar heel grote overmaten van straten en onprettige gebieden, maar door kleine, driehoekige plekken te maken, met ook een soort binnentuin, kun je je makkelijk even terugtrekken. Als die plek echter leeg blijft, is het ook goed. Dit zijn echt plekken die we heel graag maken.”

S&A: Waar komt die fascinatie vandaan?

VvdK: “Steden worden niet meer alleen gedomineerd door stedenbouw, door architectuur en door planners, maar steeds meer door consumptie en commercie. Door globalisering en social media gaat de transformatie van de stad nu zo snel! Het straatbeeld wordt meer en meer gedomineerd door veranderende programmeringen, digitaal beeld, social media en reclames. Bovendien zijn er steeds minder plekken waar je kunt samenkomen. Bankjes worden nu zo onprettig ontworpen dat je er niet meer lang kunt zitten. Samenscholing wordt anders bekeken dan een paar jaar geleden en wordt bijna als protest gezien. Je eigen kleur wordt weggestopt en daarom voelen wij de noodzaak om altijd plekken te maken waar die eigen kleur wel mag komen. Dat je nog ergens mag doen wat jij wilt, zonder dat te verantwoorden. Plekken die niet verbonden zijn met de infrastructuur, die niet van a naar b lopen, maar je luwte bieden. Plekken waar je met een knipoog even uit je dagelijkse denken komt.

Bijna al ons werk gebeurt nu in transformatie- en transitiegebieden, in oude industriegebieden, in rafelrandjes of rondom sporen. Overal waar locaties getransformeerd moeten worden, voelen wij ons thuis, maar we werken ook vaak aan de transformatie van kantoren tot woongebouwen, zoals in de Amsterdamse Donker Curtiusstraat. We vinden het vooral leuk om iets aan zo’n transformatiegebied toe te voegen als katalysator voor een nieuw begin. Waarbij het best een beetje mag schuren en botsen, zodat mensen het net spannend genoeg vinden om erheen te gaan. Daarbij zit het in ons DNA om met beperkte middelen een zo groot mogelijke impact te maken. Dat kan op een grotere schaal zijn, maar ook op het niveau van een plek.”